Γρηγόριος Στάθης-Περι τού Κοινωνικού ύμνου.

Ο αξιοσέβαστος ομότιμος καθηγητής της μουσικολογίας και ψαλτικής τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει προσφέρει όσο κανένας άλλος πάνω στην έρευνα αλλά και στην επαναφορά τού σωστού μέλους στα αναλόγια. Εχουμε ξαναγράψει και βιογραφικά του και γιά το έργο του σε παλαιότερες αναρτήσεις μας.
Σήμερα αναρτούμε ένα μικρό απόσπασμα από πρόλογό του σε βιβλίο πού εκδόθηκε από τις εκδόσεις "ΗΧΑΔΙΝ" με παλαιά κοινωνικά, όπου ο σεβαστός κ. Καθηγητής μας επισημαίνει τόσο απλά και εύστοχα τον ρόλο τού Κοινωνικού ύμνου. Οσοι ενδιαφέρονται περισσότερο ας ανατρέξουν στις εκδόσεις Ε Δ Ω   γιά να προμηθευτούν το εν λόγω αξιολογώτατο βιβλίο.
Υ.Γ.- Βέβαια να υπενθυμίσουμε ότι όλοι οι μελετητές παραδέχονται ό,τι από τους μελοποιούς τής μεταβυζαντινής μελοποιϊας ο Διδάσκαλος Πέτρος είναι ο πολυγραφώτερος και πλέον αξιόλογος μελοποιός Κοινωνικών.

΄΄Περί του Κοινωνικού΄΄

Ἡ δομὴ τῶν Κοινωνικῶν μετὰ τὰ μέσα τοῦ ιη΄ αἰῶνα ἄλλαξε πολύ· πλατύνθηκε μὲ φωνητικοὺς ἀκροβατισμοὺς τὸ ψαλμικὸ μέρος καὶ συρρικνώθηκε τὸ μέλος τῶν Ἀλλη-λούια, ποὺ ψάλλεται πλέον μόνο μιὰ φορὰ στὸ τέλος. Σὲ αὐτὴν τὴν ἀλλαγὴ μποροῦμε ἴσως νὰ διαγνώσουμε καὶ κοινωνικὲς ἀλλαγές, ἀπὸ καθαρὰ λειτουργικὴ ἄποψη.

Ὁ Κοινωνικὸς ὕμνος, τὸ Κοινωνικὸ δηλαδή, εἶναι ἐπικαλυπτικὸς ὕμνος· καλύπτει τὸν χρόνο τῆς ἑτοιμασίας τῆς θείας κοινωνίας καὶ τῆς μεταλήψεως τῶν λειτουργούντων κληρι-κῶν, ἐντὸς τοῦ Βήματος, καὶ σὲ προέκταση καλύπτει τὸν χρόνο τῆς μεταλήψεως τῶν πιστῶν. Δὲν προβλέπεται ἀπὸ κανένα Τυπικὸ ἡ ψαλμώδηση κανενὸς ἄλλου μέλους γιὰ τὴν ὥρα τῆς μεταλήψεως τῶν πιστῶν, οὔτε καὶ ψαλμώδηση ἄλλων στίχων τοῦ ἰδίου ψαλμοῦ, ἀπ’ τὸν ὁποῖο ἐπιλέχτηκε ὁ κοινωνικὸς στίχος. Αὐτὴ εἶναι ἡ πάγια ψαλτικὴ παράδοση ἀπ’ τὰ τέλη τοῦ ιγ΄ αἰῶνα, ποὺ πρωτοεμφανίζονται τὰ Κοι-νωνικὰ στὴ μορφὴ ποὺ ἔφτασαν μέχρις ἐμᾶς. Ὅ,τιδήποτε ἄλλο ψάλλεται, καὶ μάλιστα παράταιρα ψάλματα καὶ καντα-δόρικοι δίφωνοι ἢ τρίφωνοι ψαλμοί, ἢ καὶ τὸ Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σὲ ὕφος κακόγουστου αὐτοσχεδιαστικοῦ μοιρολογιοῦ, εἶναι ξένα πρὸς τὸ πνεῦμα τῆς ὀρθόδοξης λατρείας.

Γρηγόριος Στάθης
Ὁμότιμος Καθηγητὴς Βυζαντινῆς μουσικολογίας καὶ Ψαλτικῆς Τέχνης τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.

(Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου “Ανθολογία Κοινωνικών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μελοποιών” των εκδόσεων Ηχάδιν)